Falochron

• • • O projekcie
    • Podstawy teoretyczne programu
    • Założenia, cele, strategia

• • • • Podstawy teoretyczne programu

      • Środowiskowe i indywidualne czynniki zachowań problemowych młodzieży gimnazjalnej –podstawy teoretyczne programu.

        Rozpoczęcie nauki w gimnazjum lub w szkole ponadgimnazjalnej wiąże się koniecznością dostosowania się do reguł nowej szkoły. Okres adaptacyjny, po przekroczeniu kolejnego progu edukacyjnego, bywa trudny dla młodego człowieka.

        Badania (S. Harter 1996; J. Eccles 1990) wskazują, iż w pierwszej klasie w szkołach II stopnia (w Polsce – w gimnazjach) trudności adaptacyjne do nowych wymagań i otoczenia ujawnia 20 – 25% uczniów. W tym okresie najczęściej pojawiają się zachowania problemowe młodzieży, których nasilenie i przebieg zależy od cech środowiska rodzinnego i społecznego. Do najczęściej obserwowanych należą takie zachowania, jak: spadek aktywności i motywacji do nauki, spadek zainteresowań, zachowania agresywne, sięganie po substancje psychoaktywne, izolowanie się od rówieśników, wagary, porzucenie szkoły. W związku z tym znacząca część populacji młodzieży obniża swe szanse edukacyjne i staje się grupą zwiększonego ryzyka.

        Zgromadzona wiedza na temat dysfunkcjonalności nastolatków pozwoliła na obserwację zachowań problemowych w szkole i środowisku. W ostatnich latach nastąpiła zmiana perspektywy umożliwiająca identyfikację pozytywnych zasobów społecznych. Ta nowa perspektywa w profilaktyce i promocji zdrowia jest związana z koncepcjąresilience, która opisuje fenomen dzieci i młodzieży odpornych na wpływ niekorzystnych warunków i stresu. Oznacza to, że dzieci, które mimo faktu, iż wychowują się w niekorzystnych warunkach (z nasilonym ryzykiem) demonstrują dobry poziom przystosowania i prawidłowy rozwój (Werner 2000). To, co ich wspiera nazywamyczynnikami chroniącymi lub czynnikami dobrostanu.

        Dlatego projekt Falochron dla Śląska kładzie nacisk na konieczność budowania środowiska przyjaznego w poszerzaniu dobrostanu, wzmacnianiu czynników chroniących. Zakłada w ramach działań programowych, w tym o charakterze szkoleniowym, szeroką analizę mechanizmów psychologicznych oddziałujących na młodego człowieka.

        Skuteczne działanie wymaga rozpoznania istniejących, specyficznych dla danego środowiska przyczyn problemów, co powinno przekładać się na tworzenie modeli korygujących i systemu wsparcia o różnym zasięgu. Efektywne podejmowanie tego typu działań wymaga systematycznego poszerzania kompetencji wychowawczych osób dorosłych pracujących z młodzieżą.

        W związku z powyższym przy opracowywaniu Falochronu opierano się m.in. na danych odnoszących się do sytuacji młodzieży na Śląsku pochodzące z raportów KWP dotyczących rozpoznania i działań profilaktycznych Śląskiej Policji w zakresie zapobiegania demoralizacji nieletnich oraz patologii społecznych w województwie śląskim. Wykorzystano również analizy badawcze zachowań problemowych młodzieży prowadzone przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.

        Środowiska wielkomiejskie w Polsce (duże miasta takie jak Warszawa, Wrocław czy Katowice) mają zbliżoną charakterystykę czynników ryzyka i innych zagrożeń dla prawidłowego rozwoju młodych ludzi.

        Badania uwzględniły trzy grupy czynników związanych ze środowiskiem: czynniki rodzinne, rówieśnicze i związane z otoczeniem szkolnym i sąsiedzkim.

        Skupiały się one głównie na identyfikacji czynników chroniących, które wspierają prawidłowy rozwój i kompensują bądź redukują wpływ czynników ryzyka oraz wiążą się z osłabieniem zachowań problemowych. Zgodnie z koncepcjąresilience, czynniki chroniące odgrywają kluczową rolę w procesie pozytywnego rozwoju nastolatków narażonych na przeciwności losu. Zwłaszcza wyodrębnienie czynników chroniących jest niezwykle ważne w celu określenia obszarów i cech, które należałoby wzmacniać u młodych ludzi i nad nimi pracować, aby zmniejszyć występowanie zachowań problemowych.